Najlepszym wstępem do naszego wpisu będzie „Powszechna
deklaracja praw zwierząt”, która ukazuje nam ich niepodważalne prawa. Będziemy
starały się ukazać problem, jakim jest wykorzystanie zwierząt do badań i brak
zrozumienia dla ich cierpienia.
Powszechna deklaracja praw
zwierząt
Brzmienie ostatecznego tekstu przyjętego przez
Międzynarodową Ligę Na Rzecz Praw Zwierząt i należące do niej ligi krajowe na
Trzecim Międzynarodowym Spotkaniu Na Temat Praw Zwierząt (Londyn, 21-23
września 1977). Deklaracja, ogłoszona 15 października 1978 r. przez Ligę
Międzynarodową i należące do niej ligi krajowe, stowarzyszenia oraz osoby
prywatne, których wolą jest współdziałanie z Ligą, będzie przedłożona
Organizacji Narodów Zjednoczonych Do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) i
Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNO).
PREAMBUŁA
Zważywszy na to, że wszystkie zwierzęta mają prawa,
Zważywszy na to, że lekceważenie i pogarda dla praw zwierząt przejawiła się i
przejawia się pogwałceniem przez człowieka praw natury i zwierząt,
Zważywszy na to, że uznanie przez gatunek ludzki praw do istnienia innych istot
żywych, takich jak zwierzęta, jest podstawą współistnienia tych gatunków na
świecie,
Zważywszy na to, że dokonano masowych zbrodni na zwierzętach i że stale
istnieje groźba ich popełnienia,
Zważywszy na to, że poszanowanie zwierząt jest bezpośrednio powiązane z
poszanowaniem człowieka,
Zważywszy na to, że od dzieciństwa człowiek powinien być uczony obserwacji,
zrozumienia, poszanowania i kochania zwierząt, NINIEJSZYM OGŁASZA SIĘ:
Artykuł 1
Wszystkie
zwierzęta rodzą się z równym prawem do życia i do istnienia.
Artykuł 2
1. Wszystkie zwierzęta mają prawo do szacunku.
2. Człowiek, jako przedstawiciel gatunku zwierząt, nie może rościć sobie praw
do wyniszczenia lub nie licującego z godnością ludzką wykorzystywania zwierząt.
Jego obowiązkiem jest wykorzystywanie swej wiedzy dla dobra zwierząt.
3. Wszystkie zwierzęta mają prawo do opieki, troski i ochrony ze strony
człowieka.
Artykuł 3
1. Żadne zwierzę nie może być źle traktowane lub być obiektem okrutnego
traktowania.
2. Jeżeli zwierzę ma zostać zabite, to akt ten powinien być wykonany
natychmiast i bez dodatkowego cierpienia.
Artykuł 4
1. Wszystkie zwierzęta mają prawo do życia na wolności w ich środowisku
naturalnym, którym może być ląd, powietrze lub woda, oraz powinny mieć prawo do
prokreacji.
2. Pozbawienie dzikich zwierząt wolności, nawet w celach naukowych, jest
naruszeniem tego prawa.
Artykuł 5
1. Zwierzęta z tych gatunków, które tradycyjnie zamieszkują wśród ludzi, mają
prawo do życia i wzrastania w rytmie i warunkach typowych dla tych gatunków.
2. Jakiekolwiek zakłócenie tego rytmu lub warunków jest naruszeniem tego prawa.
Artykuł 6
1. Wszystkie zwierzęta domowe maja prawo do naturalnej śmierci.
2. Porzucenie zwierzęcia jest okrutną i hańbiącą praktyką.
Artykuł 7
Wszystkie zwierzęta pociągowe mają prawo do odpowiedniego ograniczenia czasu
trwania i intensywności ich pracy, do odpowiedniego pożywienia i odpoczynku.
Artykuł 8
1. Wykonywanie na zwierzętach eksperymentów przynoszących im cierpienie
fizyczne i psychiczne jest sprzeczne z prawami zwierząt, bez względu na to, czy
są one dokonywane w celach naukowych, medycznych, komercyjnych lub innych.
2. W tych przypadkach muszą być stosowane lub opracowane metody zastępcze.
Artykuł 9
W sytuacji, kiedy zwierzęta są wykorzystywane w przemyśle spożywczym, powinny
one być hodowane, transportowane, przetrzymywane i zabijane bez zadawania
zbędnego cierpienia.
Artykuł 10
1. Żadne zwierzę nie może być wykorzystywane dla rozrywki człowieka.
2. Wystawy i widowiska z udziałem zwierząt uwłaczają ich godności.
Artykuł 11
Każda praktyka stanowiąca bezmyślne zabijanie zwierzęcia jest zabójstwem żywego
organizmu, to jest przestępstwem przeciwko życiu.
Artykuł 12
1. Każdy akt masowego zabijania dzikich zwierząt graniczy z ich zagładą, to
jest przestępstwem przeciwko gatunkowi.
2. Zanieczyszczanie i niszczenie środowiska naturalnego prowadzi do masowej
zagłady zwierząt.
Artykuł 13
1. Martwe zwierzęta powinny być traktowane z szacunkiem.
2. Filmy zawierające sceny brutalnego traktowania zwierząt powinny być usunięte
z kin i telewizji, z wyjątkiem filmów przeznaczonych do celów edukacyjnych.
Artykuł 14
1. Organizacje, które bronią praw zwierząt powinny mieć swoich przedstawicieli
w rządzie.
2. Prawa zwierząt, podobnie jak prawa człowieka, powinny być prawnie
usankcjonowane.
Podczas czytania artykułów o morderstwach, zamachach
terrorystycznych i innych podobnych zbrodniach, nazywamy ludzi, którzy są za
nie odpowiedzialni, mianem zwyrodnialców, bestii i zwierząt. Czy to ostatnie
określenie jest aby na pewno słuszne? Czy ludzie przekonani, że zwierzę to nic
nieczujący i niemyślący przedmiot, mają rację?
Zwierzęta to jedynie bezduszne, bezrozumne stworzenia,
mechanicznie reagujące na różne bodźce – twierdził Kartezjusz.
Nie ma wątpliwości co do wyjątkowości człowieka. Jesteśmy z
pewnością najbardziej inteligentnymi ze znanych stworzeń. Tylko, że sama wyższa inteligencja nie decyduje o wyższej wartości danej istoty. Jak
wiadomo, inteligencja używana jest w różnych celach.
Od stuleci zwierzęta uzależnione były od naszych kaprysów,
zachcianek, idei, bezmyślności i głupoty. Nie miały prawa do własnego życia i
świata. Stanowiły jedynie dopełnienie ludzkiej egzystencji. Są fenomenem
biologicznym na nie mniejszą skalę niż my – ludzie. Odrębnymi jednostkami ze
swoimi pragnieniami i potrzebami, często dla nas zupełnie niepojętymi i
niezrozumiałymi. Jednak istotę ludzką i zwierzęta łączy wspólna dla nas
wszystkich zdolność odczuwania bólu i cierpienia. Szersze spojrzenie na kwestię
praw zwierząt, wyzbyte nagromadzanych przez wieki stereotypów i uprzedzeń, jest
niezbędne jeżeli idea wyzwolenia zwierząt ma się kiedykolwiek spełnić.
Co roku na całym świecie w laboratoriach uniwersyteckich
oraz komercyjnych używa się setek milionów zwierząt do celów badawczych. Myszy,
szczury, chomiki, króliki, szynszyle, psy, koty, świnie, owce, ptaki, gady,
ryby, naczelne – cierpią męczarnie, biorąc udział w różnorakich doświadczeniach
naukowych.
Zarażamy je wirusami, manipulujemy ich DNA, zapładniamy, by
później zabić ciężarną matkę i móc pracować na płodach, głodzimy, by poznać
wytrzymałość organizmu, aplikujemy na ich skórę i oczy środki chemiczne,
zmuszamy do wdychania toksycznych substancji, wywołujemy paraliż, poddajemy
promieniowaniu lub wysokiej temperaturze.
Postęp naukowy jest jednym z filarów współczesnej kultury i
świata. Pociąga za sobą wiele korzyści dla ludzkości, jednak ma też swoje
limity. Przykładowo, znaczna większość społeczeństwa byłaby przeciwna
eksperymentowaniu na ludziach wbrew ich woli, nawet jeżeli takie badania
prowadziłyby do wielkiego postępu w dziedzinie leków lub szczepionek. Stąd też
logicznym jest, że kryteria te powinny obwiązywać zarówno ludzi, jak i
zwierzęta, skoro mamy takie same zmysły, podobne emocje, tak samo odczuwamy i
reagujemy na ból, czy strach.
Nie od dziś wiadomo, że istnieje szereg metod badawczych,
które nie bazują na modelu zwierzęcym. Stanowią one cenne źródło wiedzy, są
doceniane w świecie naukowym, a nie powodują cierpienia. Do metod takich możemy
zaliczyć:
- badania
populacyjne, polegające na dokładnym monitorowaniu określonej grupy ludzi
– dzięki nim poznaliśmy mechanizmy przenoszenia się chorób zakaźnych,
takich jak wirus HIV, dzięki czemu możliwa jest praca nad metodami
zapobiegania jego rozprzestrzenianiu się;
- badania
populacyjne porównawcze, które umożliwiają obserwacje różnic i zależności
pomiędzy kilkoma grupami ludzi – badaniom tym zawdzięczamy odkrycie m.in.
genezy rozwoju szeregu chorób, dzięki czemu nauczyliśmy się im zapobiegać;
- badania
epidemiologiczne – dzięki nim odkryliśmy zależność pomiędzy paleniem
tytoniu a rozwojem nowotworów, umożliwiają one także określenie czynników
ryzyka rozwoju chorób;
- badania
kliniczne (zarówno na zdrowych, jak i chorych ochotnikach) – pozwalają na
testowanie bezpieczeństwa i skuteczności nowych leków, pogłębiają także
wiedzę o patogenezie, rozwoju i przebiegu wielu chorób, np. schizofrenii;
- badania
komórkowe in vitro, które są przyszłością nauki – pozwalają na
testowanie cytotoksyczności leków i kosmetyków, produkcję szczepionek,
przeciwciał, antygenów, licznych białek, czy nawet hodowlę narządów do
przeszczepów.
Obecnie funkcjonuje wiele organizacji broniących praw
zwierząt. O ile eksperymenty na
zwierzętach nie są już przeprowadzane z takim natężeniem jak w
dawniejszych czasach, wciąż nie można mówić o całkowitym odejściu od tego
procederu.
Wracając do wątku początkowego, czy nazywanie
zwierzętami ludzi, którzy mają na swoim
sumieniu zbrodnię, jest słuszne? Często to zwierzęta są niewinnymi ofiarami
ludzkiej bezmyślności! Maltretowane, przywiązywane do drzew drutami i
pozostawiane samym sobie, wręczane jako prezenty, a potem pozostawiane na
ulicach, ponieważ się znudziły, bądź żaden z domowników nie chciał się nimi
zajmować.
***
Kolejny temat, który podjęłyśmy dotyczy biografii rzeczy. Na
początku chciałybyśmy zarysować to pojęcie. Biografię ujmuje się jako opis
historii życia konkretnej osoby. Służy poznaniu człowieka, jego doświadczeń,
nastawienia, skupia się głównie na jednostce.
Dzięki niej można poznać dane indywidualne dotyczące świata znaczeń
osoby z ujęciem czasu i niestałości dziejów. Biografie przekazują wiele
informacji na temat przeżyć jednostki w ciągu jej całego życia oraz wpływu tych
przeżyć na sposób jej egzystencji. Świat doświadczany jest przez człowieka.
Istniał on przed narodzinami jednostki i będzie istnieć po jej śmierci. A
życiorys możemy pojmować jako incydent znajdujący się w obrębie bezstronnej
historii ogółu. Rolę człowieka w świecie możemy nazwać więc dominującą.
Warto również zwrócić się w kierunku innych równoprawnych
form istnienia takich jak: zwierzęta, rośliny czy rzeczy. Rzeczy, podobnie jak
ludzie, mają swoją biografię: rodzą się, bytują i giną (w znacznym stopniu
dzieląc z ludźmi swój los). Jednocześnie mówi się o historii życia przedmiotu,
które zaczyna się od jego wykonania, a kończy na jego osadzeniu. Rzeczy bywają
punktami odniesienia w opisywaniu ludzkiego życia i nadawania mu znaczenia. Owa
siła napędowa przedmiotów materialnych złożona jest z dwóch zestawów: pierwszy
połączony jest z intencjami i motywami ludzi, drugi przypisuje się warunkom materialnym, w których ludzie funkcjonują.
Weronika
B. / Martyna K.
